‘Jullie vragen me of ik mijn dierbaren los kan laten… Wat een vraag, natuurlijk niet! Wie kan dat nou?’

‘Of ik mijn dierbaren los kan laten? Heb ik een keus dan? Ik zal wel moeten’.

‘Ik kan dat wel, maar ik ben zo bang dat zij dat niet kunnen’.

‘Ja, nu kan ik ze loslaten. Het is goed zo’.

Stap voor stap zagen we de mensen in het hospice deze route afleggen, van weerstand of ongeloof naar acceptatie en rust. Soms werd er verlangend naar de dood uitgekeken: het leven duurde al zo lang en het lukte niet meer er van te genieten. Of de ziekte werd te zwaar om te verdragen. Vanavond herinneren we ons jullie zorgzame waken in de laatste dagen of uren. Op de stretcher in de kamer, op een stoel naast het bed of in de logeerkamer boven, op een half oor, alert. Ondanks het waken glipten sommige dierbaren weg in een onbewaakt moment. En meestal was dat… ‘echt iets voor hem, echt iets voor haar’…

‘Jullie vragen me of ik mijn dierbaren los kan laten… natuurlijk niet!

Anderen moesten in hóóg tempo loslaten, tegen al hun verlangen en wil om te leven in. Tot het allerlaatst verzetten ze zich tegen de dood. Om bij hun allerliefsten te blijven, de kinderen, heel jong of jong volwassen, of net daar tussenin. We denken vanavond aan hen en aan jullie die erbij waren. Het verzet aan moesten zien. Dat was zwaar. Tot er vlak voor het eind, als een beschermende deken, toch nog die indrukwekkende stille periode was van de veranderende ademhaling, de adempauzes en het definitief wegglijden uit het leven. Eindelijk rust…

‘Of ik mijn dierbaren los kan laten? Ik kan dat wel, maar ik ben zo bang dat zij dat niet kunnen’.

Veel van elkaar houden betekent vaak ‘elkaar willen beschermen tegen verdriet’. Je houdt je groot tegenover elkaar maar er komt een moment dat dat niet meer lukt. We hebben gezien hoe jullie de bescherming lieten vallen en in plaats daarvan jullie verdriet konden delen. En daardoor ook de mooie dierbare herinneringen waarmee jullie nu verder gaan!

‘Ja, nu kan ik ze loslaten. Het is goed zo’.

We denken aan jullie geliefde mensen die overleden op een afgesproken tijdstip. Een gepland overlijden, met bewust afscheid nemen. Tijdens een volle levendige avond met vrienden en familie in de huiskamer. Of op de ochtend van de dag, met de kinderen, soms kleinkinderen, nog een grap, in alle nuchterheid. Het verzoek om euthanasie werd gedaan vanuit ondraaglijk en uitzichtloos lijden, maar er was wél moed voor nodig. Indrukwekkend blijft het altijd: vanwege die moed en vanwege de diepe overtuiging en de rust waarmee jullie man, vrouw, ouder, grootouder, kind of vriend, afscheid nam.

Niet iedereen overleed in harmonie met naasten. Oude levenswonden genezen niet automatisch in de nabijheid van de dood. We denken vanavond aan de mensen die alleen leefden en alleen stierven in ons hospice. Aan de enige overgebleven vriend of buurman die zich dat overlijden aantrok en hier vanavond is. Of niet.

Iedereen van jullie heeft iemand anders verloren: jij moet als vader je zoon missen, die zoon was jóuw broer en jóuw beste vriend. Jij moet als partner je allerliefste missen, die allerliefste is jóuw moeder. Of jóuw vader. Jij moest als zus afscheid nemen van dezelfde lieve mens waarvan haar kinderen afscheid moesten nemen. Of jullie ouders. Jij moet na een heel leven samen je levenspartner missen. Jullie zien als kinderen het gat dat geslagen is in jullie overgebleven ouder.

Jonge mensen moesten afscheid nemen van hun vader of hun moeder. We beseffen dat jullie nu acrobaten moeten zijn, springend van de wereld van gemis en verwerken naar de ‘normale’ wereld die bij jullie leeftijd past: tijd met vrienden doorbrengen, uitgaan, school, studie, eerste baan. In de ene wereld is niet altijd plek voor de andere. Jullie leven heeft een andere dimensie dan dat van de meeste vrienden. Maar dat betekent niet dat jouw verdriet niet belangrijk voor ze is. Stap over die drempel en vertel over je moeder, vertel over je vader. Je echte vrienden willen er voor je zijn. Soms moet je ze alleen even op gang helpen…

Voor sommigen van jullie is het afscheid nog maar kort geleden: praktische zaken vragen nu veel aandacht. Voor anderen is het eerste onwerkelijke jaar zonder hem, zonder haar, voorbij. De geliefde mens waarvoor je hier bent lijkt door de dagelijkse dingen soms te vervagen. Maar dan opeens, op onverwachte plekken en momenten, voel je haar weer alsof ze achter je staat. Lacht hij je even toe omdat er iets gebeurt waar jullie altijd samen om lachten. Soms is het de zwoele zomeravond waarop je rechtstreeks terug zweeft naar die vakanties toen je gezin nog compleet was. En dan ben je toch weer samen. Een liedje, een geur, een stem… en ze is er weer, hij is weer om je heen. Onverklaarbaar helder. Je voelt je kind dichtbij je, je hoort je moeder praten, je ziet je vader naast je, je voelt een kus van je zus, je broer moedigt je aan, je vriend proost mee in het café.

Niemand weet hoe het zit met die dood en wat er daarna gebeurt. We weten niet méér daarover dan wat we geloven, ervaren, denken te weten en beseffen niet te weten. Maar die onverklaarbare magische momenten van nabijheid: daarvan hóeven we helemaal niet precies te weten hóe het kan en óf het kan. We hoeven de magie alleen maar door ons heen te laten gaan. Ons er een beetje aan op te warmen…

Zoals je in de laatste winterdagen even met je ogen dicht op een bankje in de zon zit en voelt: ‘hé…de zon heeft alweer kracht!’