Ik ga een nieuwe patiënt ontmoeten, een 48 jarige man die in 2014 gevlucht is uit Syrië. Sinds 3 maanden heeft hij een verblijfsvergunning, een woning en een inburgeringcursus. Ik schrik van zijn hoge HbA1c. De voorgeschreven metformine ligt al weken bij de apotheek.

De begroeting is hartelijk en open. Ik neem de tijd om meer van meneer te weten te komen. Hij heeft een vrouw en 5 kinderen. In Syrië is hij directeur van een basisschool. Zijn Nederlands is heel beperkt, zijn Engels is slecht en ik spreek geen Arabisch. Toch lukt het om duidelijk te maken dat zijn suikers erg hoog zijn, dat het belangrijk is dat hij zijn medicatie weer gaat slikken en dat het goed is om onder controle te blijven. We spreken af om elkaar over 3 weken weer te zien.

Meneer verschijnt niet op die afspraak. Er zijn 3 voicemailberichten voor nodig om hem terug te zien. Bij de volgende afspraak herhaalt zich dit patroon.

Dan zit hij weer tegenover me. Ik vraag hem hoe het komt dat hij niet op onze afspraken verschijnt. Ik benadruk dat hij echt moet zorgen dat zijn diabetes goed gereguleerd wordt omdat hij anders alleen maar meer gezondheidsproblemen kan krijgen. Hij knikt, hij weet het. Ik zie nu dat aan zijn rechterhand 3 vingertoppen ontbreken. Als hij ziet dat ik het zie vertelt hij: er kwam een vliegtuig over zijn Syrische dorp, een bom viel. Nog net op tijd kon hij zijn spelende kind omarmen en wegtrekken. Zijn vingertoppen werden afgerukt door de rondvliegende granaatscherven…

Dat is het moment waarop hij met zijn gezin, moeder en broer vlucht naar de Turkse grens, alles achterlatend, in paniek en angst. Kort daarna laat hij ook zijn moeder en broer achter in het tentenkamp, waar ze overleven zonder warm water, zonder verwarming, met te weinig eten. 

In Nederland telt alleen het herstel van zijn kinderen, dat ze zich veilig voelen, dat ze naar school gaan en kunnen spelen. En dat hij zijn inburgeringcursus haalt, Nederlands leert. 's Nachts ligt hij wakker en denkt aan zijn familie in het kamp. Schuldgevoel verlamt hem. Veilig in Nederland is hij nog steeds aan het overleven. Op zijn prioriteitenlijst staan zijn eigen welzijn en gezondheid onderaan. 

In geneer me. Ik had hem dringend willen spreken over afvallen, diëtiste, norm gezond bewegen. Ik realiseer me nu dat het heel anders moet gaan: op dit moment moet niet naar mij worden geluisterd maar allereerst moet ik naar hém luisteren. Niet mijn leefstijladviezen maar zijn overleefstijlverhalen moeten worden verteld.

Volgens mij zijn we allebei opgelucht als we uitspreken dat medicatietrouw voorlopig het enige doel is. Er breekt iets open tussen ons en we lachen naar elkaar. Met een stevige handdruk zegt hij: 'Hetty, tot volgend keer'. 'Heel graag', zeg ik. Ik denk dat hij inderdaad zal komen..

Iedereen herkent hem als hij binnenloopt in zijn felgele regenjas. Even later is hij nijdig de hele wachtkamer aan het ontregelen met een harde monoloog. Hij is boos over 'de Sleepwet': het is onbegrijpelijk dat Rutte hem niet betrokken heeft bij de besluitvorming over de Wet. Hij die kernfysicus is, die met zijn IQ van 180 cum laude zijn Rechtenstudie heeft afgerond en als hoogste korporaal bij de commando's heeft gezeten en ook nog eens stinkend rijk is..

De hele ongemakkelijke wachtkamer wil dat hij weggaat. Hij komt voor mij..

Voor zijn schizo-affectieve stoornis wordt hij medicamenteus behandeld door de GGZ. Daardoor heeft hij fors overgewicht en diabetes ontwikkeld. Er is regelmatig contact met de GGZ in een poging de multi-problematiek gezamenlijk aan te pakken. Een hele tijd dacht ik dat mijn contact met hem goed was. Tot hij een aantal weken onbereikbaar is voor iedereen. Ik ben bezorgd. Vertrouwend op onze goede verstandhouding besluit ik bij hem thuis langs te gaan. Misschien kan ik hem overhalen weer voor controle te komen. Ik druk op de bel. Boven mij vliegt zijn balkondeur open: een minuut lang is de hele flat getuige van de volle laag 'wegwezen, oprotten en nooit meer zien' die ik over me heen krijg. Ik weet meteen: dit was naïef van mij. Kennis van complexe psychiatrie is hier nuttiger dan vertrouwen..

Na mijn aftocht bezoekt hij uitsluitend de huisarts. Tot ik vandaag om onnavolgbare redenen plotseling weer getransformeerd ben in de enige persoon met wie hij wil praten. Dus haal ik hem uit zijn nijdige wachtkamermonoloog.

Hij komt voor een medische check omdat hij als 'high intelligence representative' van de NAVO binnenkort opgeroepen wordt voor een geheime missie van de Russen. Als Meester in de Rechten en korporaal bij de commando's is hij de enige met wie Poetin wil spreken over staatsgeheimen. Er zijn risico's, daarom moet hij fit zijn. Ik moet dat checken.

Mijn kans! Een half uur later ligt de medische checklist klaar en zijn de fitdoelen geformuleerd:

Trainen: 3x per week naar de sportschool voor kracht- en duurtraining. Dagelijks 45 minuten lopen. 

Suiker en gewicht te hoog: veel groente, geen snackbar.  

Voortgang rapporteren aan mij over 2 weken.

Hij zwaait af in zijn felgele regenjas. Tevreden. Ik hang nog een tijdje overdonderd rond in mijn kamer: wat een indrukwekkende chaos. We hebben beide onze doelen behaald vandaag. Met dank aan de Russen. 

Ik hoop dat ze hem verder met rust laten…

De tante staat met lood in de schoenen voor de deuren van het schoolgebouw. Het moet gebeuren en er is haast bij. Ze wil de klok een uur terugzetten en dan alles goedmaken wat vanaf nu voor altijd helemaal fout zal zijn. Zij is de boodschapper die over een paar minuten de wereld van een dertienjarige laat instorten. De arts was er heel duidelijk over.

Hij wil planken ophangen in de voorraadkelder. Met de boormachine in de ene hand en gereedschapskist in de andere zakt hij af door het trapgat. Eén misstap later ligt hij met heftige pijn in zijn been in een haakse hoek op de keldervloer. Hij roept om zijn vrouw, steeds harder, tot ze eindelijk boven het trapgat opduikt en zijn ongeluk ziet. Gered!

Zij is in de tuin aan het schoffelen. Ergens in huis schreeuwt haar man. Ze rent op het geluid af, richting kelder. Op de vloer ziet ze eerst zijn geknakte been en dan zijn pijnlijke gezicht. Ze schiet te hulp, duikt het trapgat in. En valt voorover. Haar lichaam landt op haar man maar haar hoofd knalt neer op de harde tegelvloer. Ze reageert al niet meer..

Op de intensive care wordt een moeder opgenomen met zeer ernstig hersenletsel. Ze is gevallen terwijl ze probeerde haar man te helpen die net in de kelder zijn been brak door een val. De scans laten zien dat belangrijke delen van de hersenen verwoest zijn, ondanks ingrijpen van de neurochirurgen. De schade is zo groot dat deze moeder zeker zal overlijden. 

De vader wordt geopereerd, de dochter arriveert met haar tante. Ze wil niet naar haar moeder, ze durft niet. Iedereen voelt dat de tijd dringt: moeder gaat dood, vader is er niet, dochter moet de kans pakken om afscheid te nemen van haar moeder nu ze nog leeft. Volwassen mensen weten dat afscheid nemen beter is voor de verwerking. De tante staat er verslagen bij, niet in staat de dertienjarige te helpen. 

Een verpleegkundige pakt de hand van de dochter en kijkt haar rustig aan. 

“Vertel eens over je moeder. Is ze lief? Is ze leuk?” De dochter knikt. 

“Is er iets wat je tegen je moeder wilt zeggen?”

“Dat ik haar zo lief vind”, fluistert de dochter. 

“Kom op, dan gaan we dat toch doen?”

Met de hand van de dochter stevig in haar eigen hand trekt ze haar voorzichtig met zich mee naar de kamer. De drempel over, naar het bed. Tussen hoofdverband en beademingsbuis is nog plek om het gezicht van de moeder aan te raken. Ze streelt even met haar hand over de wangen van de moeder.

“Je ziet zo dat ze een hele lieve moeder is”. 

De dochter kijkt haar onzeker aan. Dan buigt ze zich aarzelend over haar moeder heen, steeds dichter naar haar gezicht.

“Mam, ik vind je zo lief, niet weggaan hoor”, fluistert ze. “Niet weggaan hoor”. Haar hand klemt zich vaster in de hand van de verpleegkundige. Ze kijkt op, tranen op haar wangen. 

“Jij ook niet hoor, niet weggaan!” Geen haar op het hoofd van de verpleegkundige die er aan denkt nu weg te gaan. Dertien jaar…

Meneer Harms heeft erg veel pech: zijn aorta scheurt! Hij heeft ook veel geluk: hij zit op het spreekuur van de anesthesist in verband met het onderzoek voorafgaand aan een operatie aan zijn aorta. En deze anesthesist weet wanneer en hoe hij in de hoogste versnelling naar de operatiekamer moet. Relatief gezien heeft meneer Harms meer geluk dan pech want op straat had hij deze calamiteit nooit overleefd en dat hij een zwakke plek in zijn aorta had wist hij toch al.. 

Harms overleeft de operatie en dat mag een wonder heten: een slagaderlijke bloeding van dit formaat is in potentie zeer snel dodelijk. Na de koelbloedige heroïek van het operatieteam komt Harms op de intensive care. Kritiek natuurlijk. Om het lichaam hersteltijd te geven wordt Harms diep in slaap gehouden en beademd. De eerste uren zijn sp

annend. Regelmatig moet er extra vocht en bloeddrukverhogende medicatie worden gegeven om te zorgen dat alle organen van bloed en zuurstof worden voorzien. Maar het gaat goed, Harms lijkt te stabiliseren. Lijkt… Want plotseling gaat het mis. Bloeddruk weg, hartslag torenhoog. Een rood stipje op het laken verandert in een oogwenk in een grote rode uitwaaierende vlek. Harms bloedt weer. Opnieuw rijdt hij in superspoed naar de operatiekamer, buik open, lek dichten. Bloedtransfusies, bloedplaatjes, adrenaline: alles moet onder hoge druk uit de kast gehaald worden en ín Harms geduwd om hem in leven te houden. Het lukt weer. Dus retour intensive care waar de transfusies doorgaan, waar steeds meer bloeddrukmedicatie gegeven moet worden, waar de beademingsmachine steeds meer druk en zuurstof in Harms moet pompen om hem in leven te houden. Tot er na een aantal uren een nieuw stabiel evenwicht lijkt te ontstaan. De dagen daarna blijft dat zo tot Harms opeens hoge koorts krijgt en steeds zieker wordt. Het hele lichaam doet mee en opnieuw zakt de hele boel in elkaar. Hoge doses antibiotica helpen Harms om deze uitgebreide ontstekingsreactie te overwinnen. Ternauwernood. Helaas hebben zijn nieren er onder geleden en ze geven hun levensbelangrijke werk op. Harms plast niet meer én hij raakt zijn giftige stoffen niet meer kwijt. IC-technisch is dat geen groot probleem: ook daarvoor bestaan machines die de nierfunctie overnemen. Voor de toekomst van Harms is het wél slecht nieuws. Misschien komt het niet meer goed met die nieren. 

Gelukkig komt Harms toch weer in een opwaartse spiraal. De medicatie voor de bloeddruk en de beademingsondersteuning kunnen afgebouwd worden. Harms mag na drie weken langzaam wakker worden. Hij is drie weken kwijt maar dat zegt hem niks. Hij wordt wakker in een delier waarin hij geen touw vast kan knopen aan waar hij is, waarom, wie de mensen om zijn bed zijn, wat die slang in zijn keel doet. Hij wil alleen maar wég! Dus hij trekt aan wat hij maar te pakken krijgt. Infusen, zijn urinecatheter. Hij trekt de beademingsbuis uit zijn keel. Niemand weet welke nachtmerrie en welke angsten hem in bezit hebben en er is geen tijd om rustig in gesprek te gaan. Harms kan alsnog overlijden als hij niet heel snel opnieuw beademd wordt. Om dat voor elkaar te krijgen moet hij eerst weer in slaap gemaakt worden, waarbij zijn bloeddruk weer in elkaar klapt en hij weer een heel kritieke fase ingaat.

Deze opwaartse perioden en nieuwe verslechteringen herhalen zich keer op keer. Het kost maanden en vele terugvallen om Harms zonder beademing de dag door te krijgen. Hij overleeft nog een aantal keren uitgebreide infecties van longen, urinewegen, voorhoofdsholtes, wat al niet. Deze man heeft meer dan de zeven katlevens. En een ongelooflijk doorzettingsvermogen. Hij wil weer vissen en naar zijn hondjes.

Het is onvoorstelbaar maar een half jaar later is Harms eindelijk zo ver dat hij naar de revalidatiekliniek kan. Daar begint het harde werken aan conditie, spieropbouw, verwerking van trauma’s en leren omgaan met de blijvende beperkingen ten gevolge van de lange intensive care periode. Hij heeft zoveel spieren ingeleverd dat hij nog niet kan lopen. In het revalidatiecentrum krijgt hij een elektrische rolstoel aangemeten. Harms is er dolblij mee en oefent op straat. Op een dag regelt hij een rolstoeltaxi om hem naar zijn broer te brengen: ze gaan samen vissen! De taxi rijdt voor en de laadklep zakt. Harms zet de stoel voor de klep en rijdt de taxi in. Er gaat iets helemaal mis… De stoel rolt plotseling achteruit de klep af, krijgt vaart en rolt door, stuit tegen een stoeprand en kantelt. Harms valt hard op de straat, zijn hoofd kletst op het asfalt. Hij ligt stil, zijn ogen opengesperd. Harms overlijdt op straat. Alsnog.

Hij heeft bij nader inzien toch veel meer pech dan geluk gehad..