Eén ezel, één verhaal over dierenleed dat door mensen veroorzaakt wordt. Niet persé vanuit slechte bedoelingen trouwens: deze ezel is misschien een werkdier voor een griekse boer die hem nodig heeft als transportmiddel, bij gebrek aan een gemotoriseerd voertuig. Misschien ziet hij de ezel als gebruiksvoorwerp omdat hij hem nooit heeft ervaren als een levend dier dat pijn, dorst, zwakte kan ervaren. 

Niet overal in Europa, in de wereld, worden dieren gezien als levende wezens met zintuigen en zenuwen die ellendige prikkels als pijn, angst, honger en dorst doorgeven. Natuurlijk geven de dieren er zelf geen woorden aan en zijn het in strikte zin mensen die met hun menselijke perceptie het menselijke lijden projecteren op de dieren. Maar hoe ver zit je er naast als je zegt dat een olifant lijdt als hij in gevangenschap leeft en dagelijks dezelfde rondjes moet lopen aan de ketting van de verzorger, met jolige toeristen op zijn rug? En ‘s avonds aan diezelfde ketting in zijn kleine hok aan de muur wordt vastgezet, vaak gescheiden van zijn eigen olifantenfamilie, met zo’n kleine actieradius dat hij zich niet eens om kan draaien en om zich heen kan kijken? En hoe ver zit je er naast als je zegt dat leeuwenwelpjes lijden als ze op heel jonge leeftijd van de moeder worden gescheiden om elke dag weer verplicht geknuffeld te worden door horden toeristen die een ‘moment of fame’ willen instagrammen? Die met uiterst pijnlijk geweld afgericht worden als ze volwassen worden en hun natuurlijk roofgedrag gaan ontwikkelen, omdat ze tam moeten blijven voor de dagelijkse fotosessies? En daarna, als ze voor de foto’s ongeschikt worden, in natuurgebieden worden vrijgelaten om kapot te worden geschoten door jagers die voor hun lol en hun ego op leeuwen willen jagen. Apen die kunstjes moeten doen om toeristen te laten lachen en die, zodra ze niet meer om te lachen zijn, afgedankt worden en aan hun lot overgelaten, terwijl ze nooit geleerd hebben voor zichzelf te zorgen. Ten dode opgeschreven. Dit is dierenleed, ontegenzeggelijk, ook al is het de menselijke perceptie en projectie die stem geeft aan hun leed. 

Met dolfijnen zwemmen? Dieren exposeren in dierentuinen? Dolfijnen en zeehonden kunstjes laten doen in een dolfinarium te midden van een juichend en klappend publiek? Is dat dierenleed? De dieren die in deze omstandigheden leven worden vaak erg goed verzorgd, er wordt alles aan gedaan om ze gezond te houden en zeker: het educatieve karakter van de shows en parken draagt bij aan de kennisontwikkeling van kinderen. Maar wat gebeurt er als je je deze dieren voorstelt zoals ze leven in het wild, in hun natuurlijke omgeving? Hoeveel van hun natuurlijke gedrag kunnen de gekooide, getrainde, afgerichte dieren in hun gevangenschap nog laten zien? En nog een stap verder: wat gebeurt er als je je een groep mensen voorstelt zoals ze graag leven, in vrijheid en ruimte? En als je je die groep mensen dan voorstelt met goed eten en drinken en een prima verzorging maar opgesloten in een huis? Stel je een pandemie met lockdown voor terwijl je zo graag naar festivals, restaurants en de sportschool wilt... terwijl er elke dag mensen door de ramen naar je staan te kijken en lachen om wat jij doet en zich verbazen over jouw geketende gedrag.

Misschien gaat deze vergelijking te ver? In Tanzania beleefde ik een paar jaar geleden een adembenemende safari waarbij ik regelmatig mijn tranen van ontroering en groot ontzag voor de dieren moest wegslikken. Ademloos, sprakeloos. Ik ben door die safari alleen maar méér van de natuur en de dieren gaan houden en zet me meer in om te zorgen dat we deze prachtige wilde dieren niet uitroeien. De andere kant zie ik ook: jeeps en touringcars die dagelijks door hun leefgebieden rijden. Ondanks het stapvoets rijden, het op ruime afstand wachten op een overstekende kudde olifanten, het uitschakelen van de motoren voor een leeuwenpaar met jongen, ondanks al dat respectvolle gedrag breken we als gemotoriseerde mensen in de dierlijke wereld in en verstoren misschien te vaak hun rust. 

Het is belangrijk om de dieren te zien als levende wezens die hun natuurlijk gedrag moeten kunnen uitleven, zoals mensen dat ook willen. Het is verrijkend om de dieren te ervaren als levende wezens met zintuigen en zenuwen die prikkels van pijn, angst, honger, dorst en soms zelfs rouw (olifantenfamilies) voelen en daar, in mensentermen, aan lijden. Met een open blik naar de dieren kijken kan dierenleed zichtbaar en invoelbaar maken. En dat zet onvermijdelijk een verandering in gang in hoe we met dieren omgaan. Zoals de mensen van het tankstation in Griekenland de ezel al die tijd als een abstract gegeven hebben waargenomen, totdat het lijden van de ezel invoelbaar werd door de menselijke woorden en daden van een stel emotionele toeristen in een huurfiatje..